WOJNA OBRONNA 1939 ROKU

Szlak bojowy i kalendarium walk 1 Pułku Strzelców Konnych z Garwolina w Kampanii Wrześniowej 1939r.

W obliczu zbliżającego się zagrożenia wybuchem wojny 10 czerwca 1939r. utworzono Warszawską Brygadę Pancerno-Motorową. W skład tej specyficznej jednostki wchodził 1 Pułk Strzelców Konnych z Garwolina. Pierwotnie przypisany był do Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Podporządkowanie do nowej jednostki odbyło się 10 sierpnia 1939r. Do tego czasu wyposażono pułk w środki służące spełnianiu jego specyficznych zadań, tj. sprzęt motorowy oraz nowe uzbrojenie.

Planowane przekształcenie 1PSK z jednostki konnej w nowoczesną jednostkę zmotoryzowaną zaczęło następować od maja 1939r. Przedsięwzięto wówczas kroki mające na celu powołanie do życia jednostek na wzór ówczesnych pułków lekkich.

Szkolenie teoretyczno-praktyczne w tym zakresie podjęto już od 3 czerwca 1393r. Jednak w wyniku problemów technicznych oraz przywiązania do tradycji konnej pozostało ono niemal bez rezultatów. Dodatkowo kłopoty kadrowe oraz częste zmiany kadry dowódczej nie poprawiały nastrojów w jednostce. Jednakże do końca sierpnia 1939r. 1PSK pomimo braków w wyposażeniu osiągnął niemal pełną gotowość bojową.

Wybuch wojny

W dniu wybuchu II wojny światowej 1PSK znajdował się w Garwolinie. Dnia 2 września 1939r. nastąpiło przejście Pułku w rejon koncentracji wokół Borowia celem uniknięcia bombardowań lotniczych. Następnie w nocy z 3 na 4 września Pułk wyrusza w rejon Woli Osińskiej k. Kurowa. Wynika to z zadań postawionych przed WBPM a mianowicie dozorowania linii Wisły od Dęblina do Zawichostu. W dniach 4-6 września 1939r. w rejonie ześrodkowania przeprowadzono ćwiczenia pułku w zakresie użycia pojazdów będących na wyposażeniu pułku. Wynikało to z ograniczonej do tej pory możliwości praktyki kierowania pojazdami mechanicznymi.

W dniach 7-9 września 1PSK zajmuje stanowiska na prawym brzegu Wisły w okolicach Józefowa. W tych dniach dochodzi do pierwszych starć żołnierzy polskich z Niemcami, których pierwsze podjazdy pojawiają się na zachodnim brzegu Wisły. W kolejnych dniach nastąpiło nasilenie walk co pociąga również za sobą ofiary wśród strzelców konnych. 10 września 1PSK zostaje przesunięty w rejon Zawichostu i Solca gdzie odpiera coraz silniejsze ataki wojsk niemieckich. W wyniku stoczonych walk strzelcy konni odnoszą również zdobycze w sprzęcie – są to m.in. karabiny maszynowe oraz motocykle niemieckie.

Pod wieczór 12 września Niemcy przystąpili do próby poszerzenia zdobytego przyczółka pod Annopolem i Księżomierzem. Jednocześnie ze strony polskiej podjęto działania zaczepne mające na celu zepchnięcie wroga za Wisłę. Jednak na skutek sinego oporu Niemców oraz złego współdziałania oddziałów polskich starania te zakończyły się niepowodzeniem.Na skutek ogólnego załamania się sytuacji na froncie oraz znacznych postępów wojsk niemieckich Dowództwo Naczelne nakazało odejście z linii Wisły i wycofywanie się jak najkrótszą droga do Rumunii i na Węgry. Na skutek tego 1PSK opuszcza swoje stanowiska i udaje się nocnym marszem w stronę Zamościa i Krasnobrodu. Wyznaczony rejon osiąga nad ranem, 16 września 1939r.

W okresie 16-17 września, po wielu potyczkach 1PSK przechodzi w rejon Tomaszowa Lubelskiego. Tam, w dniach 18-20 września Pułk bierze udział w tzw. pierwszej bitwie tomaszowskiej. Wielokrotnie naciera na miasto wykazując się heroiczną i pełną poświęcenia postawą w walce. 20 września 1939r. wraz z innymi jednostkami brygady kapituluje wobec braku możliwości kontynuowania dalszej walki. Przy czym grupa ok. 100-200 oficerów i żołnierzy pułku po porzuceniu sprzętu ciężkiego podejmuje próbę samodzielnego przebicia się przez pierścień okrążenia. Gdy jednak wszelkie starania okazują się bezskuteczne – grupa rozproszyła się.

20 września sztandar po rozwiązaniu pułku pod Tomaszowem Lubelskim został zabrany przez żołnierzy Pułku i pięć dni później zakopany w Lasach Janowskich.